Mantık, doğru düşünme sanatı ve bilimidir. Mantıkta tümevarım, tümden-gelim, analoji gibi düşünme biçimleri kavram, çıkarım, öncül gibi ögeler ve özdeşlik, çelişmezlik, üçünlü hâlin imkansızlığı gibi aklın yasaları belirlenip tanımlanır. Mantığın formel ( Biçimsel ) mantık, ruhbilimsel mantık, transandantal mantık, modern mantık, iki değerli ve çok değerli mantık gibi alt biçimleri ortaya çıkmıştır. Sözü geçen düşünce biçimleri aynı zamanda bilimin de evreni ( bütünü ) kavrama çabasında kullandığı yöntemlerdir.
Düşünme tek başına var olan ve varlığını sürdüren bir edim olmayıp; uyarılma, algılama, duyumsama, yorumlama, akıl yürütme açıklama gibi birçok edimin bir bileşkesidir. Biz önce dışımızdaki objeler tarafından uyarılıyoruz, bunları duyu organlarımız yoluyla duyumsayıp algılıyoruz; sınıflandırıyoruz. Bunlara ilişkin yorumlar yapıp kavramsal açıklamalara, bilgilere ulaşıyoruz. Dış dünyayı gözlemeye, algılamaya başladığımız anda düşünme edimi de faaliyete geçiyor ve dışimızdaki her şeyle kurduğumuz özel iletişim, yaptığımız yorum, ulaştığımız bilgi ile tamamlanıyor, ama bu iletişim durmuyor hep bir sonraki iletişimin ön adımını oluşturuyor.
Mantıksal doğruluk tamamen biçimsel ( formel ) bir doğruluktur. Söz gelimi, ” Bütün hayvanlar memelidir, örümcek de bir hayvandır, o hâlde örümcek de memelidir. ” akıl yürütmesi özdeşlik ilkesine göre doğrudur. Mantıkçı, önermelerin içerikleriyle değil; yargılar, bilgiler arası ilişkilerin doğruluğu ile ilgilidir. Bilgi kuramcısı ya da bir bilim insanı da bilginin doğruluğunu temellendirirken mantıksal akıl yürütmelere dayanır, mantık onun bir aletidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder